e-RUPI ಒಂದು ನಗದುರಹಿತ ಮತ್ತು ಸಂಪರ್ಕವಿಲ್ಲದ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾವತಿ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು SMS- ಸ್ಟ್ರಿಂಗ್ ಅಥವಾ QR ಕೋಡ್ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಫಲಾನುಭವಿಗಳ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗಳಿಗೆ ತಲುಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ದೇಶದಲ್ಲಿ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿ ಹೊಂದುವತ್ತ ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆ ಇಟ್ಟಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ಸೋಮವಾರ ಇ-ರೂಪಿಐ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ವೋಚರ್ ಆಧಾರಿತ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾವತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಲಿದ್ದಾರೆ. ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪಾವತಿ ನಿಗಮ (NPCI), ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳ ಇಲಾಖೆ, ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣ ಸಚಿವಾಲಯ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆರೋಗ್ಯ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿರುವ ವೇದಿಕೆಯು ವ್ಯಕ್ತಿ-ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶ-ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪಾವತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ.
ಇ-ರೂಪಿ ಹೇಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ?
e-RUPI ಒಂದು ನಗದುರಹಿತ ಮತ್ತು ಸಂಪರ್ಕವಿಲ್ಲದ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾವತಿ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು SMS- ಸ್ಟ್ರಿಂಗ್ ಅಥವಾ QR ಕೋಡ್ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಫಲಾನುಭವಿಗಳ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗಳಿಗೆ ತಲುಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಪ್ರಿಪೇಯ್ಡ್ ಗಿಫ್ಟ್-ವೋಚರ್‌ನಂತೆಯೇ ಇರುತ್ತದೆ, ಇದನ್ನು ಯಾವುದೇ ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಅಥವಾ ಡೆಬಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್, ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಅಥವಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಇಲ್ಲದೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸ್ವೀಕಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ರಿಡೀಮ್ ಮಾಡಬಹುದಾಗಿದೆ. ಯಾವುದೇ ಭೌತಿಕ ಇಂಟರ್ಫೇಸ್ ಇಲ್ಲದೆ ಡಿ-ಡಿಜಿಟಲ್ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಫಲಾನುಭವಿಗಳು ಮತ್ತು ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಇ-ರೂಪಿಐ ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಯೋಜಕರನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ.
ಈ ವೋಚರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ?
ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಯುಪಿಐ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಪಿಸಿಐ ನಿರ್ಮಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಬೋರ್ಡ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ವಿತರಿಸುವ ಘಟಕಗಳಾಗಿವೆ. ಯಾವುದೇ ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಅಥವಾ ಸರ್ಕಾರಿ ಏಜೆನ್ಸಿ ಪಾಲುದಾರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಬೇಕು, ಅದು ಖಾಸಗಿ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯದ ಸಾಲದಾತರು, ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ವಿವರಗಳು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಬೇಕಾದ ಉದ್ದೇಶದೊಂದಿಗೆ. ಫಲಾನುಭವಿಗಳನ್ನು ಅವರ ಮೊಬೈಲ್ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಬಳಸಿ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನೀಡಿದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾದ ವೋಚರ್ ಅನ್ನು ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನೀಡಲಾಗುವುದು.
ಇ-ರೂಪಿಐ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಯಾವುವು?
ಸರ್ಕಾರದ ಪ್ರಕಾರ, ಇ-ಆರ್‌ಯುಪಿಐ ಕಲ್ಯಾಣ ಸೇವೆಗಳ ಸೋರಿಕೆ-ನಿರೋಧಕ ವಿತರಣೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ತಾಯಿ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಯೋಜನೆಗಳು, ಟಿಬಿ ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು, ಆಯುಷ್ಮಾನ್ ಭಾರತ್ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಜನ ಆರೋಗ್ಯ ಯೋಜನೆ, ರಸಗೊಬ್ಬರ ಸಬ್ಸಿಡಿ ಇತ್ಯಾದಿ ಯೋಜನೆಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಔಷಧಗಳು ಮತ್ತು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಯೋಜನೆಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಸಹ ಇದನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. ಖಾಸಗಿ ವಲಯವೂ ಸಹ ಈ ಡಿಜಿಟಲ್ ವೋಚರ್‌ಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ಭಾಗವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು
ಇ-ರೂಪಿಐನ ಮಹತ್ವವೇನು ಮತ್ತು ಇದು ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿಯಿಂದ ಹೇಗೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ?
ಸರ್ಕಾರವು ಈಗಾಗಲೇ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಇ-ರೂಪಿ ಆರಂಭವು ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾವತಿ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯದಲ್ಲಿನ ಅಂತರವನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಭವಿಷ್ಯದ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿಯ ಯಶಸ್ಸಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ, ಇ-ರೂಪಿ ಅನ್ನು ಈಗಿರುವ ಭಾರತೀಯ ರೂಪಾಯಿ ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ ಉದ್ದೇಶದ ಆಧಾರವಾಗಿರುವ ಸ್ವತ್ತು ಮತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟತೆಯು ಅದನ್ನು ವರ್ಚುವಲ್ ಕರೆನ್ಸಿಗೆ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಚೀಟಿ ಆಧಾರಿತ ಪಾವತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಹತ್ತಿರವಾಗಿಸುತ್ತದೆ.
ಅಲ್ಲದೆ, ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಇ-ರೂಪಿಐನ ಸರ್ವವ್ಯಾಪಿಯು ಅಂತಿಮ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ.
ಕೇಂದ್ರೀಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿ (CBDC) ಯ ಯೋಜನೆಗಳೇನು?
ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿ ಅಥವಾ CBDC – ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿಗಳ ಒಂದು ಹಂತ ಹಂತದ ಅನುಷ್ಠಾನ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿತ್ತು, ಅದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೇಶದ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಫಿಯಟ್ ಕರೆನ್ಸಿಯಂತಹ ಡಿಜಿಟಲ್ ರೂಪವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ . ಜುಲೈ 23 ರಂದು ವೆಬಿನಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿದ ಆರ್‌ಬಿಐ ಡೆಪ್ಯುಟಿ ಗವರ್ನರ್ ಟಿ ರಬಿ ಶಂಕರ್, ಸಿಬಿಡಿಸಿಗಳು “ಕೇವಲ ಪಾವತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಪ್ರಯೋಜನಗಳಿಗೆ ಅಪೇಕ್ಷಣೀಯವಾಗಿದೆ.
ಭಾರತಕ್ಕೆ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿಯ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇದೆಯೇ?
ಆರ್‌ಬಿಐ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿಗಳು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಕನಿಷ್ಠ ನಾಲ್ಕು ಕಾರಣಗಳಿವೆ: ಒಂದು, ದೇಶದಲ್ಲಿ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾವತಿಗಳ ಒಳಹೊಕ್ಕು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ, ಇದು ನಗದು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಣ್ಣ ಮೌಲ್ಯದ ವಹಿವಾಟುಗಳಿಗೆ.
ಎರಡು, ಭಾರತದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕರೆನ್ಸಿ ಮತ್ತು ಜಿಡಿಪಿ ಅನುಪಾತ, ಆರ್‌ಬಿಐ ಪ್ರಕಾರ, “ಸಿಬಿಡಿಸಿಗಳ ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ”. ಮೂರು, ಬಿಟ್ ಕಾಯಿನ್ ಮತ್ತು ಎಥೆರಿಯಮ್ ನಂತಹ ಖಾಸಗಿ ವರ್ಚುವಲ್ ಕರೆನ್ಸಿಗಳ ಹರಡುವಿಕೆಯು ಸಿಬಿಡಿಸಿಗಳು ಕೇಂದ್ರೀಯ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮುಖ್ಯವಾಗಲು ಇನ್ನೊಂದು ಕಾರಣವಾಗಿರಬಹುದು. ಕ್ರಿಸ್ಟಿನ್ ಲಗಾರ್ಡ್, ಇಸಿಬಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಬಿಐಎಸ್ ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವಂತೆ “… ಕೇಂದ್ರೀಯ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನಮ್ಮ ಹಣದಲ್ಲಿ ಜನರ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಕಾಪಾಡುವ ಕರ್ತವ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಕೇಂದ್ರೀಯ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ತಮ್ಮ ದೇಶೀಯ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ನಿಕಟ ಸಹಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿಸಿ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿಗಳ ಅನ್ವೇಷಣೆಗೆ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಮತ್ತು ನಾವೀನ್ಯತೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತವೆ. ನಾಲ್ಕು, CBDC ಗಳು ಬಾಷ್ಪಶೀಲ ಖಾಸಗಿ VC ಗಳ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸಬಹುದು.
ಚೀಟಿ ಆಧಾರಿತ ಕಲ್ಯಾಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಉದಾಹರಣೆಗಳಿವೆಯೇ?
ಯುಎಸ್ನಲ್ಲಿ, ಶಿಕ್ಷಣ ಚೀಟಿಗಳು ಅಥವಾ ಶಾಲಾ ವೋಚರ್‌ಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಇದೆ, ಇದು ರಾಜ್ಯ-ಅನುದಾನಿತ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಸರ್ಕಾರದ ಉದ್ದೇಶಿತ ವಿತರಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರಚಿಸಲು ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರವಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡುವ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಪೋಷಕರಿಗೆ ನೇರವಾಗಿ ನೀಡುವ ಸಬ್ಸಿಡಿಗಳಾಗಿವೆ. ಯುಎಸ್ ಜೊತೆಗೆ, ಶಾಲಾ ವೋಚರ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕೊಲಂಬಿಯಾ, ಚಿಲಿ, ಸ್ವೀಡನ್, ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್, ಇತ್ಯಾದಿ ಇತರ ಹಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ.
